Prof. Dr. Fatma SIRMATEL
Son üç ay içersinde tüm dünyayı etkileyen koronavirus enfeksiyonu salgınında insanlar kendisini korumanın yanısıra bu olumsuzluğu yaşamlarında yapacakları değişiklikle daha mutlu şekle getirebilirler. Sanal ortamda oldukça yoğun açıklanan covid 19 virus enfeksiyonu hakkında herkes bilgi sahibi olup bu enfeksiyondan korunmanın çok önemli olduğunu bilmektedir. Kişisel koruyucu önlemler içte ve dışta yapılmalıdır.
Bu dışsal korunmada kişisel temizlik el yıkama, maske takma, sosyal mesafe uzaklığını korumak, öpüşmek, kucaklaşmak, elle tokalaşmak gibi bilinen önlemlerdir.
İçsel korunma ise bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi, ruhsal ve bedensel bütünlüğün sağlanmasıdır. Ruhsal ve bedensel bütünlük derken pandemi sürecinde ortaya çıkacak ekonomik, psikolojik sorunları çözecek bilinç geliştirmek ve olumsuzlukları olumluya döndürmeyi bilmek gerekir.
Enfeksiyon hastalığı kısa sürede çok fazla insanı ve ülkeleri etkilediği için pandemi olarak nitelenir. Şu anda dünyada 2.5 milyona yakın insan covid 19 hastası ve bunların dörtte biri iyileşmiş bulunuyor. Ülkemizde 20 Nisan itibari ile 90.980 olgu pozitif bulunurken iyileşenlerin sayısının şimdilik az olması hastalığın ülkemizde bir aylık bir sürede karşılaşmasına bağlanabilir. Pandemiler alınan önlemler ile uzun veya kısa olabilir.
Bu virüs, yeni, daha önceki viruslardan farklı ve bulaştıktan sonra insanlarda solunum yolları enfeksiyonu ile başlayan, akciğer dokusunda yerleşerek solunum sıkıntısı ile ölüme neden olan bir hastalıktır. Virus sadece akciğer dokusunu değil ayni zamanda beyin, kalp, barsak, böbrek hücrelerinide tutarak bu organlarda yetmezliğe neden olmaktadır. İnsanların boğulacak gibi nefes darlığı çekmesi virusun, eritrositlerin oksijeni dokulara taşınmasını önlemesinden kaynaklanmaktadr. Ölümcül seyreden hastalarda en çok akciğer ve daha sonra en fazla kalbi etkileyerek organ yetmezliğine neden olmaktadır. Virusun etkisi esas kılcal damar duvarında iltihab yapması ve hastalarda gelişen doku beslenmesi bozukluğu ile hızlı iltihabı cevap sonucu ölümcül seyretmesidir.
Virusun ölümcül seyrettiği insanlar yaşlı, sigara içen, bağışıklık sistemi bozulmuş insanlardır. İtalya ‘da hava kirliliğine maruz kalan bölgelerdeki insanlarda %12.5 ölümcül olurken, olmayan bölgelerde %4.5 gibi görülmektedir.
Sigara içen ve hava kirliliğinin yüksek olduğu bölgelerde solunum yolunu temizleyen silia denilen hücrelerin harabiyeti daha fazla olur. Bu hastalar genelde kronik akciğer hastalığı olanlar, kronik kalp hastalığı olanlar, diyabetikler, kortizon kullananlar ve bağışıklık sistemi yetersiz olan kişilerde sık tekrarlayan alt ve üst solunum yolu enfeksiyonlarına zemin hazırlar. Hastalar sonbahar kış ilkbahar başlangıcında nezle, grip, zatürre gibi hastalıkları sık geçirirler. Bu dönemde gelişen kapiller damar duvarındaki iltihab koroner arter tıkanıklığı, beyin damarı tıkanıklığı gibi tablolara neden olabilir. Bu açıdan bir çok hastalıkta kapillerlerde oluşacak tıkanıklıkları önlemek için antikoagulan ilaçlar kullanılır. Klamidya, mikoplazma, bir çok viruslar ve bakteriler kapiller damar tıkanıklığına neden olurlar. Kanda kolesterolü yüksek olanlarda bu mikroplar daha fazla tıkanıklığın artmasına yol açarlar. Sigarada damar tıkanıklığına yol açan bir takım zararlı maddeleri(kanserojen ve toksik radikalleri) direk kan verdiği gibi akciğer dokusunda kalp damarlarında birikime yo açarak bu tıkanıklıkların klinikte KOAH, Koroner kalp hastalığı gibi tablolara yol açmasını sağlar.
İnsan bağışıklık sistemi genetik yapı, beslenme ve dış ortamın şekillendirdiği önemli bir içsel korunmadır. Beslenmesi iyi olmayan bol protein alamayan, D vitamini eksikliği olan insanlarda immun sistem zayıf olup bu kişiler çok sık enfeksiyon hastalığına yakalanır. Yaş elliyi aşınca bu bağışıklık sistemide çökmeye başlar. İşte içsel ve dışsal korunma yöntemlerindeki tahribatlar bizi korona hastalığını ağır geçirmemize neden olur.
Korona günlerinde insanların evde kalması sosyal ve psikolojik sorunlara yol açarken daha fazla sigara, kahve, abur cubur ve fazla yemek yemeye yol açar. Obezitede hem bağışıklık sistemini azaltan hemde kalp, karaciğer ve akciğer gibi organların fonksiyonunu bozan metabolik dir durumdur. Diyabet obezlerde daha sık görülür. Diyabetik ve obezlerde covid 19 hastalığıdaha ölümcül seyreder. Gelişmiş batı ülkelerinde bu konu en güzel örnektir. İtalya, Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Fransa gibi gelişmiş ülkelerde ölümcül covid 19 hastalığının nedenleri araştırılırken bizdeki tablodan daha farklı gibi görülebilir. Bizim olgularımızda bazen hiçbir şikayeti olmadan testi pozitif buluyoruz, bazende çok ağır bir klşnik tabloyu izleyebiliyoruz. Ama ağır ve ölümcül seyreden olguların çoğunluğunda sigara içiminin önemli bir faktör olacağını düşünüyorum.
Korona günlerinde birçok neden bizim lehimeze işlerken SİGARAYI BIRAKMAK bu dönemdeki korkunun en iyi kazancı olabilir. Belkide hayatınızın dönümünde sigarayı bırakmak Covid 19 hastalığından korunmada en önemli başarı olabilir. Korku ve can kaybı beyninizde bu kötü alışkanlıktan vazgeçmeyi yapabilir. Tamda ramazan ayında oruç tutmak ile aç kalıp sonrada covid 19 korkusu ile bu kötü günleri hayatınızda olumlu şekle çevirebilirsiniz.
Sigara içenlerde yedi binden fazla kanserin gelişmesi bilinen bir gerçektir. zamana yayılır ancak solunum yolundaki harabiyet ve bağışıklık sisteminin çökmesi kişileri bir çok enfeksiyona duyarlı hale getirir. Az yemek, sağlıklı beslenmek, mutlu olmak, temiz hava ve müzik insan yaşamını uzatan en önemli faktörlerdir. Günümüzde ruh beden ve sosyal sağlık birarada kullanılır. Türkiyenin cenneti olan Boluda yaşamak bizler için büyük bir şanstır. Çarpık kentleşme, kalabalık ortamda yaşamak, kirli havanın pik yaptığı büyük kentlerde bulunmak, hele birde sigara içmek bu hastalığa davetiye çıkaran ağır seyretmesine yol açan bir konudur.
Korona virusuna yakalanan insanların %80 hastalığı hafifi geçirecek, %10 hastalanacak, %10 ise ciddi olarak belkide yoğun bakıma solunum yetmezliği ile yatarak ölümle mücadele edecektir. Hastalığı hafif geçirenlerde antikor oluşumu bu hastalıktan onları ne kadar korur, aşı yoldamı
Antikor tedavide yararlımı ???. Bilinecek daha çok şeyin olduğu covid 19 hastalığında halen araştırmalar devam etmektedir. Aşısının bulunması büyük bir umut olmasına rağmen hastalığa bilet kesen olayları hayatımızdan çıkarma bilinci ile geleceğe umutla bakabilabilir. Zamanımızı kapalı havasız alış veriş merkezlerinde geçireceğimize doğada, sporla geçirmek ve SİGARASIZ bir yaşantıya merhaba demekle başlayabilir. Koronasız günler dileği ile sağlıklı ve mutlu yaşamlar.
